نوشابه

به معنای جدید آن به سال 1331 برمی‌گردد. در این سال شرکت زمزم محصول تولیدی خود را به نام پپسی کولا به بازار عرضه کرد. قبل از این تاریخ، نوشابه‌های گازدار سنتی نظیر لیموناد و غیره اغلب به صورت غیربهداشتی تهیه و به بازار عرضه می‌شد. در سال 1331 کارخانه کوکاکولا و در سال 1334 شرکت ساسان تأسیس شد که محصولات تولیدی را به نام کانادرای و سوپرکولا به بازار عرضه کردند.

سرانه مصرف نوشابه

سرانه مصرف نوشابه در ایران بیش از 33 لیتر است در حالی که در کشورهای دیگر سرانه مصرف به میزان 11 الی 12 لیتر است.

نوشابه‌های گازدار نوع کولا: نوشابه‌هایی هستند که از اختلاط عصاره یا طعم کولا، کارامل و سایر مواد افزودنی به دست می‌آیند.

نوشابه‌های گازدار نوع طعم‌دار رنگی: نوشابه‌هایی هستند که از اختلاط رنگ‌های خوراکی مجاز و مواد طعم دهنده و سایر مواد افزودنی به دست می‌آیند.

نوشابه‌های گازدار طعم‌دار بی رنگ: نوشابه‌هایی هستند که از اختلاط مواد طعم دهنده و سایر مواد افزودنی به دست می‌آیند.

نوشابه‌های گازدار میوه‌ای: نوشابه‌هایی هستند که از اختلاط آب میوه طبیعی یا معادل تغلیظ شده (کنسانتره آب میوه) آن ها و سایر مواد افزودنی به دست می‌آیند که حداقل آب میوه محتوی آن باید 20 درصد و برای نوشابه‌های میوه‌ای بر پایه مرکبات نباید از 6 درصد کمتر باشد.

فرآیند نوشابه

مراحل ساخت و تهیه نوشابه غیرالکلی گازدار به شرح ذیر است:

1-تهیه مواد اولیه و آب مورد نیاز: موادی که در تهیه نوشابه الکلی استفاده می‌شوند عبارتند از شکر، عصاره، گاز CO2 ، اسید سیتریک، اسید فسفریک و بنزوات سدیم.

2- ساخت شربت نوشابه: شربت خام از آب گرم و همچنین شکر تشکیل شده است. پس از انجام مخلوط سازی و تهیه شربت، شربت خام برای گرفتن ناخالصی‌های درشت وارد فیلتر فلزی شده و پس از عبور از صافی فلزی وارد صافی کاغذ می‌گردد، در نتیجه اجسام بسیار ریز در این قسمت جدا می‌شود. بعد از این مرحله شربت به مخازن تهیه شربت اصلی می‎رود، در این محل عصاره و اسید سیتریک برای تهیه نوشابه پرتقالی(کانادا) و اسید فسفریک برای تهیه کولا اضافه می‌شود و سپس بنزوات سدیم به شربت افزوده شده و به ظرف دستگاه مخلوط کننده شربت و گاز هدایت می‌شود.

3- اختلاط شربت، آب، گازCO2: اختلاط این مواد با توجه به فرمول ساخت هر نوشابه در داخل دستگاهی به نام کربوکولر انجام می‌گیرد و سپس در نهایت محصول آماده که همان نوشابه است، آماده پر شدن در بطری‌ها گردیده که این عمل توسط دستگاه پرکن صورت می‌گیرد.

بسته بندی نوشابه

در بسته بندی نوشابه از دو نوع بسته بندی استفاده می‌شود.

 بسته بندی در ظروف پلاستیکی و بسته بندی در ظروف فلزی. البته بسته بندی در ظروف شیشه‌ای از سال‌های گذشته متداول بوده و حجم معادل cc 300 در داخل بسته پر می‌شود. در ارتباط با ظروف پلاستیکی از ظروف پلی اتیلن خاص که به آن PET می‌گویند، جهت نوشابه‌ها استفاده شده، البته دو مشکل عمده در ارتباط با این ظروف وجود دارد. مشکل اول، مشکل زیست محیطی است که این ظروف عدم قابلیت برگشت به طبیعت را دارند و مشکل دوم مهاجرت گازها از داخل نوشابه به بیرون و از بیرون ظرف به داخل ظرف است. ضمن این که در طی نگهداری نوشابه در ظروف پلی اتیلن، امکان تأثیر مواد داخل نوشابه شامل اسید و رنگ روی جدار ظرف پلی اتیلن و آزاد شدن منومرها از مواد بسته بندی به داخل نوشابه وجود دارد.

معمولاً ظروف فلزی از جنس آلومینیوم از بهترین ظروف است که قابلیت برگشت به طبیعت را نیز دارد. نکته قابل توجه در مورد نوشابه‌ها این است که درجه حرارت مناسب و عدم تابش نور و یا شرایط مناسب رطوبت همه از عواملی هستند که روی افزایش زمان ماندگاری و افزایش کیفیت نوشابه مؤثر هستند.

اجزای تشکیل دهنده نوشابه‌های گازدار

اجزای تشکیل دهنده نوشابه‌های گازدار شامل آب و افزودنی‌هاست که افزودنی‌های عمده نوشابه‌های گازدار شکر، مواد طعم دهنده، رنگ‌ها و دی اکسید کربن است. البته فرمول ساخت کارخانجات مختلف ممکن است از نظر درصد ترکیبات مذکور تا حدودی فرق داشته باشد.

آب: آب جز اصلی نوشابه‌های گازدار را تشکیل می‌دهد. آب مصرفی نوشابه‌های گازدار علاوه بر بهداشتی بودن آن از نظر شیمیایی باید کاملاً خالص باشد، در غیر این‌صورت این ناخالصی‌ها با اجزای تشکیل دهنده نوشابه واکنش ایجاد می‌کنند.

شیرین کننده‌ها: شیرین کننده اصلی مورد مصرف در نوشابه‌ها ساکارز است. نوشابه تولید شده حاوی 8 الی 14درصد قند است. قند نه تنها خاصیت کالری زایی به نوشابه می‌بخشد، بلکه پیکره و قوام نیز در آن ایجاد می‌کند. در تولید نوشابه‌های رژیمی از ساخارین و آسپارتام به جای شکر استفاده می‌شود.

رنگ‌ها: رنگ‌های عمده‌ای که در نوشابه ها مصرف می‌شود، بیشتر مصنوعی هستند. رنگ‌های مصنوعی به دلیل خاصیت رنگ زایی زیادتر و استحکام بیشتر نسبت به رنگ‌های طبیعی میوه‌ای ارجحیت دارد. حتی وقتی از عصاره رنگی میوه ها در نوشابه ها استفاده می‌شود، رنگ‌های مصنوعی به عنوان مکمل اضافه می‌گردند.

اسیدها: اسیدها نقش مهمی در کیفیت حسی نوشابه‌های گوارا دارند. در فرمولاسیون نوشابه‌ها تعادل صحیح اسید و قند باید رعایت شود.

از اسیدها در نوشابه های گازدار به منظور اهداف زیر استفاده می‌گردد:

1- تشدید طعم و مزه

2- اصلاح شیرینی قند موجود در نوشابه ها

3- خاصیت نگهدارندگی در محصول نهایی

4- تنظیم PH اسیدی

مصرف تعدادی از اسیدها در نوشابه های گوارا مجاز است که اسید سیتریک و اسید فسفریک از متداول‌ترین آن هاست.

طعم دهنده ها: این مواد به صورت طعم دهنده‌های مصنوعی، عصاره‌های طبیعی و کنسانتره‌های آب میوه وجود دارند. مواد طعم دهنده در مقابل حرارت‌های بیش از 38 درجه سانتی‌گراد مقاوم نیستند، به این دلیل نوشابه‌ها هرگز استریلیزه یا پاستوریزه نمی‌شوند.

طعم‌های حاصل از میوه‌جات، متداول‌ترین طعم های مصرفی در نوشابه ها به جز کولاها هستند.

دی اکسید کربن: کف و مزه‌ی خاص اینگونه از آشامیدنی‌ها نتیجه وجود گاز CO2 موجود در آن هاست. میزان CO2 مورد استفاده در آشامیدنی‌ها به طعم و نوع آن ها بستگی دارد. CO2 باعث تشدید طعم، افزایش زمان نگهداری نوشابه از طریق اسیدی کردن آن، سوزش زبان و کف کردن می‌شود.

مواد اصلی تشكیل دهنده یك نوشابه گازدار

- اسید فسفریك : این ماده موجب كاهش جذب کلسیم   و در نتیجه ابتلا به پوكی استخوان ودندان ها می شود. همچنین اسید كلریدریك موجود در معده را خنثی می كند و باعث سوءهاضمه و جذب ناقص مواد غذایی می شود.

- قند : سازندگان نوشابه های گازدار بزرگترین مصرف كننده‌ی قند تصفیه شده هستند. مصرف زیاد قند میزان انسولین خون را بالا می‌برد و منجر به افزایش فشار خون وکلسترول ، بروز بیماریهای قلبی ،دیابت ، چاقی و پیری زودرس می‌شود. بیشتر انواع سودا، بیش از ‌100 درصد مقدار قند مورد نیاز روزانه را تامین می‌كنند.

آسپارتام (ASPARTAME) :

 این ماده شیمیایی در سوداهای رژیمی به عنوان جانشین قند به كار می‌رود و بیش از ‌90 عارضه جانبی دارد كه از جمله می‌توان به تومور مغزی ، معلولیت جنین ، دیابت ، عدم تعادل حسی و بروز حمله‌های صرع اشاره كرد.

 به‌علاوه، زمانی كه آسپارتام مدت زیادی در فضای گرم نگهداری شود به متانول تبدیل می‌شود. متانول الكلی است كه می‌تواند به آلدئین یا اسید فرمیک كه از عوامل سرطان   زا هستند ، تبدیل شود.

- كافئین : كافئین موجب بروز اضطراب  ،فشار خون بالا ، ضربان نامنظم قلبی یا تپش قلب و بالا رفتن مقدار كلسترول خون می‌شود. همچنین ویتامین‌ها و مواد معدنی را می سوزاند و موجب بروزسرطان و مشكلاتی در بارداری می شود.

در نهایت باید گفت كه مصرف نوشابه ‌های گازدار یا ساده ، علاوه بر داشتن مضرات فراوان، به دلیل دارا بودن کالری بالا ، اشتهای افراد را برای مصرف مواد غذایی مفید مانند سبزیجات، پروتئین ها، لبنیات   و سایر موادمغذی کاهش می دهند.

 انواع نوشابه‌های گازدار ( سودا ) وضعیت بیماری‌هایی چون پوكی استخوان ، چاقی ، پوسیدگی دندان و بیماری‌های قلبی را تشدید می‌كنند.

افرادی كه به مصرف این نوشابه‌ها روی می‌آورند مصرف شیر و فرآورده‌های مشابه آن را كاهش می‌دهند. همین امر باعث می‌شود افرادی كه این نوشابه‌ها را مصرف می ‌كنند ، كمتر از آنهایی كه این نوشابه‌ها را مصرف نمی‌كنند كلسیم به بدنشان برسد. این موضوع به ویژه برای دختران جوان كه نیاز به كلسیم زیاد دارند ، در آینده می‌تواند مشكل ساز باشد.

نوشابه ها  به دلیل داشتن كالری بالا و شكر باعث چاقی و پوسیدگی دندان نیز می‌شوند. همچنین قند موجود در آنها برای بیماران مبتلا به دیابت بسیار خطرناك تر از سایر قند‌ها می‌باشد.

همچنین تحقیقات نشان می دهد كه نوشابه‌های گازدار ( انواع كولا ) یكی از مهم ‌ترین موادی است كه موجب تولید  سنگ کلیه  می‌شود.

نكته قابل توجه دیگر در انواع این نوشابه‌ها آن است كه كارخانجات سازنده به هر دلیل مواد افزودنی مانند کافین   یا حتی داروهای اعتیادآور به این نوشابه‌ها اضافه می‌كنند تا افراد به مصرف آنها عادت كنند. تحقیقات یكی از مؤسسات بهداشتی آمریكا نشان می دهد، علت اصلی فروش بالای برخی از این نوشابه‌ها وجود بیش از حد این مواد در آنها می‌باشد.

ترك عادت مصرف این نوشیدنی ها ساده‌ترین راه برای رسیدن به سلامتی است. فراموش نكنید كه بهترین راه حفظ سلامتی استفاده هرچه بیشتر از مواد غذایی طبیعی است.

:: موضوعات مرتبط: صنايع تخمير